get free gas stoves ग्रामीण भागात अनेक कुटुंबे अजूनही स्वयंपाकासाठी लाकूड किंवा कोळशासारख्या पारंपारिक इंधनांचा वापर करतात. या इंधनांमुळे निर्माण होणारा धूर महिलांच्या आरोग्यावर गंभीर परिणाम करतो. या समस्येवर मात करण्यासाठी केंद्र सरकारने पीएम उज्वला 3.0 ही महत्त्वाकांक्षी योजना सुरू केली आहे.
पीएम उज्वला योजना 2016 मध्ये सुरू करण्यात आली. या योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीनंतर आता सरकारने उज्वला 3.0 ची घोषणा केली आहे. या योजनेचे प्रमुख उद्दिष्ट म्हणजे देशातील प्रत्येक गरजू कुटुंबापर्यंत स्वच्छ इंधन पोहोचवणे. विशेष म्हणजे, या योजनेत महिलांना प्राधान्य देण्यात आले आहे, कारण स्वयंपाकघरातील धुराचा सर्वाधिक त्रास महिलांनाच सहन करावा लागतो.
योजनेची व्याप्ती आणि लक्ष्य
उज्वला 3.0 अंतर्गत सरकारने महत्त्वाकांक्षी लक्ष्य ठेवले आहे. या योजनेद्वारे:
- देशभरातील 75 लाखांहून अधिक गरजू कुटुंबांना मोफत एलपीजी कनेक्शन देण्यात येणार आहे
- विशेषतः ग्रामीण आणि आदिवासी भागातील महिलांना लाभ मिळणार आहे
- स्वयंपाकघरातील वायु प्रदूषण कमी करून महिलांचे आरोग्य सुधारण्यास मदत होणार आहे
- इंधनासाठी होणारी वृक्षतोड कमी होऊन पर्यावरण संरक्षणास हातभार लागणार आहे
पात्रता निकष आणि लाभार्थी
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही विशिष्ट निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे. पात्र लाभार्थींमध्ये:
- वय 18 वर्षांपेक्षा जास्त असलेल्या महिला
- ज्या कुटुंबात आधीपासून एलपीजी कनेक्शन नाही अशी कुटुंबे
- अनुसूचित जाती/जमातीच्या महिला
- प्रधानमंत्री आवास योजनेच्या लाभार्थी
- अंत्योदय अन्न योजनेच्या लाभार्थी
- दारिद्र्य रेषेखालील कुटुंबातील महिला
- वनवासी क्षेत्रातील महिला
लाभ आणि सुविधा
उज्वला 3.0 अंतर्गत मिळणारे प्रमुख लाभ:
- संपूर्ण मोफत एलपीजी कनेक्शन
- पहिला गॅस सिलिंडर मोफत
- दोन बर्नर असलेली शेगडी मोफत
- सुरक्षा पाईप आणि रेग्युलेटर मोफत
- कनेक्शन स्थापनेचा खर्च माफ
अर्ज प्रक्रिया आणि आवश्यक कागदपत्रे
अर्ज प्रक्रिया सोपी आणि ऑनलाइन पद्धतीने करता येते. आवश्यक कागदपत्रांमध्ये:
- आधार कार्ड (अनिवार्य)
- बँक खात्याचे तपशील
- रेशन कार्ड
- जातीचा दाखला (लागू असल्यास)
- दारिद्र्य रेषेखालील असल्याचा पुरावा
- कुटुंब ओळखपत्र
योजनेचे सामाजिक महत्त्व
उज्वला 3.0 ची व्याप्ती केवळ एलपीजी वितरणापुरती मर्यादित नाही. या योजनेचे व्यापक सामाजिक परिणाम आहेत:
- महिला सक्षमीकरण: स्वच्छ इंधनामुळे महिलांना स्वयंपाकासाठी कमी वेळ खर्च करावा लागतो, त्यामुळे त्या शिक्षण किंवा आर्थिक उपक्रमांमध्ये सहभागी होऊ शकतात.
- आरोग्य लाभ: धुरामुळे होणारे श्वसनविकार, डोळ्यांचे आजार आणि इतर आरोग्य समस्या कमी होतात.
- पर्यावरण संरक्षण: लाकडाऐवजी एलपीजीचा वापर केल्याने वृक्षतोड कमी होते आणि वायु प्रदूषण नियंत्रित होते.
- आर्थिक फायदे: इंधनाची बचत होते आणि वेळेची बचत होऊन उत्पादक कामांसाठी वेळ मिळतो.
योजनेच्या प्रभावी अंमलबजावणीसाठी विशेष यंत्रणा उभारण्यात आली आहे:
- प्रत्येक जिल्ह्यात नोडल अधिकारी नेमण्यात आले आहेत
- लाभार्थींच्या तक्रारींचे निवारण करण्यासाठी हेल्पलाइन सुरू करण्यात आली आहे
- नियमित पाठपुरावा आणि मूल्यमापन केले जाते
- गैरवापर रोखण्यासाठी विशेष यंत्रणा कार्यरत आहे
पीएम उज्वला 3.0 ही केवळ एक सरकारी योजना नसून महिला सक्षमीकरणाचे एक प्रभावी माध्यम आहे. या योजनेमुळे लाखो महिलांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडत आहे. स्वच्छ इंधनाचा वापर हा आरोग्यदायी जीवनशैलीचा पाया आहे. पात्र लाभार्थींनी या योजनेचा लाभ घेऊन स्वतःच्या आणि कुटुंबाच्या आरोग्याची काळजी घ्यावी.
